Filmik.!

A oto filmik zachęcający Was do zwiedzenia naszej gminy.!

Józef Chełmowski i jego zbiory

c   

·         Urodzony w 1934 roku w Brusach Jaglie, Józef Chełmowski to ludowy artysta, rzeźbiarz i malarz. Jest  rodowitym Kaszubą, który rzeźbi, maluje, opowiada o swoich dziełach i życiu. Mieszka w miejscowości Brusy Jaglie, w domu rodzinnym, który jest też prywatnym muzeum regionalnym i zarazem skansenem pszczelarstwa. Znajdują się tam jego rzeźby, obrazy, pamiątki rodzinne, przedmioty codziennego użytku i narzędzia używane w gospodarstwie.

Jego dzieła poruszają zagadnienia filozoficzne, polityczne, regionalne, historyczne, patriotyczne oraz wiary. W przydomowym sadzie znajdują się rzeźby – pomalowane ule w pniach drzew, które przedstawiają różne postacie – często aniołów. Chełmowski posługuje się językiem południowych Kaszub, znanym z rodzinnego domu. Przywrócił i spopularyzował zanikającą na Pomorzu sztukę malowania na szkle. Jest twórcą kapliczek przydrożnych, trzech rzeźb, które znalazły się w Ołtarzu Papieskim w Sopocie. Największym dziełem jego życia jest obraz Apokalipsa, którego długość wynosi 55 m i jest to zobrazowanie Apokalipsy św. Jana.

Najliczniejsze zbiory jego prac znajdują się w Muzeum Etnograficznym w Toruniu, Muzeum Zachodnio-Kaszubskim w Bytowie, Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.

Zdjęcia 3.!

Szkoła w Przymuszewie

Szkoła w Męcikale

Szkoła w Czyczkowach











Dom na ul. Targowej

Dom przy ul. Ogrodowej

Zdjęcia 2.!

Wiatrak z Brus

Dwór szlachecki w Wielkich Chełmach

Dwór szlachecki w Leśnie

Dworzec kolejowy w Męcikale

Dworzec Kolejowy w Brusach

Dworzec Kolejowy w Lubni

Zdjęcia 1.!

Kościół w Leśnie

Kościół w Brusach












Kościół i zabytkowe organy w Kosobudach
                                                                                                                                           

Sztuka Ludowa.!

  Nie tylko rzeźby , malarstwo czy wyrabianie instrumentów to sztuka ludowa Kaszubów. Przede wszystkim to Hafty Kaszubskie mają największe powodzenie . Obrusy , serwet czy ubrania codziennego użytku z haftami są bardzo popularne na Kaszubach. Niekiedy Hafciarki wyszywały na strojach ludowych piękne wzory. Jedną z wielu takich jest p. Mirosława Czarnowska-  haftowała ona stroje dla zespołów  ( w tym Krëbanom ).

  Plecionkarstwo uprawia się na Kaszubach nieprzerwanie od średniowiecza. Były to proste wyroby z wikliny i korzeni do domowego użytku. Plecionki wykonuje się z wikliny i słomy, ale najpopularniejsze są wyroby z korzeni sosny, świerków i jałowca. Znakomitą osobą w tej oto dziedzinie jest p. Bruski

  Gdy mówiliśmy o haftach wspomnieliśmy o strojach ludowych. Do dziś zespoły folklorystyczne z kaszub wykorzystują podobne stroje naszego regionu .  Strój składa się z

Halki , Sukienki , Fartucha , czepca , korali lub chusty , białe bluzki oraz kubraka.   

Halka – jest to jedna część z bielizny damskiej

Bluzka- podstawowa część garderoby Kaszubek

Sukienka –podstawowa część garderoby,  w wielu kolorach i najczęściej z haftami 

Korale lub chusta – biżuteria , ozdoba

Fartuch –Część garderoby nakładana na sukienkę w celu ozdoby lub ochrony przed zabrudzeniem sukienki .

Kultura duchowa i społeczna .!

Kaszubi od wiek wieków przywiązywali  dużą wagę do wiary.  Jednym z przejawów tego przywiązania są ,np. Kapliczki i Krzyże przydrożne . Najpopularniejszymi takimi kapliczkami są:

Kapliczka w Czernicy – zbudowana w roku 1998 przedstawia płaskorzeźbę Czarnej Madonny oraz tablicę z napisem : „Panu Bogu Wszechmogącemu z wdzięcznością za obecność Karola Wojtyły podczas wodnych wędrówek po kaszubskiej ziemi w latach 1953-1966. W XX rocznicę pontyfikatu Jana Pawła II-Bruska Wspólnota Parafialna- 16 X 1998.

Kapliczka w Przymuszewie – przedstawia Matkę Boską .

Kapliczki w Lubni – zbudowana w roku 1998 poświęcona w maju.  Przedstawia Pana Jezusa oraz tablicę „ Najświętsze Serce Pana Jezusa zmiłuj się nad nami „ . Znajduję się tam także piękna kapliczka wymurowana z cegły oraz nowa ( z 2001 roku) figurka Matki boskiej .

 Grota ( kapliczka ) w Brusach Jaglie  - znajdująca się w ogrodzie pana Jana Chełmowskiego przedstawiająca Matkę Boską .

   Kaszubi w dalszym ciągu kultywują swoją kulturę i tradycję  czyli :

Język , muzykę , tańce  ,obrzędy  oraz stroje ludowe.  Na terenie kaszub funkcjonuje wiele zespołów folklorystycznych które przedstawiają pieśni , muzykę , tańce oraz obrzędy Kaszubów . W naszej gminie znajdują się dwa zespoły:

- Zespół Pieśni i Tańca  „ Krëbanë” z Brus – zespół ten założył pan Władysław Czarnowski 1981 r. Przez tą grupę przewinęło się ponad 1000 osób chociaż miasteczko liczy mniej niż 4000 ludzi.  Dzięki temu zespołowi kilkadziesiąt osób , zespołów , tancerzy , wokalistów i muzyków  zrobiło karierę . Nie zdołam wymienić wszystkich więc wymienię kilkoro :

- Bubliczki - zespół

- P. Katarzyna Wałdoch – modelka

-P. Izabela Hamerska –śpiewaczka

- P. Wojciech Chylewski – Tancerz

Jeśli chodzi o obrzędy Kaszubów jest ich bardzo wiele od „ Nocy Sobudki” do  Świąt Wielkanocy . Lecz najbardziej znanymi obrzędami są obrzędy związane z Bożym Narodzeniem. Gwiżdże (postniki czyli dzieci ) wędrują (przebrani za: Diabły , Anioły , Pastuszków , duchy czy gwiazdy betlejemskie) po wsiach i kolędują po domach zbierając przy tym albo drobne pieniądze albo słodycze.

 Jedną z najbardziej rozpoznawaną cechą Kaszubów jest ich Język. Kaszubskim posługuje się ponad 50 tyś. osób.

Zabytki piśmiennictwa kaszubsiego .
1582 -Duchowe Pieśnie
1642 - Mały Catechizm
1967- Perykopy smołdzińskie 
1967 - śpiewnik staro kaszubski

A teraz trochę o Leśnie .!

           Na terenie  Leśna  znajduję się cmentarzysko kurchanowe , na obszarze którego funkcjonuje Ścieżka  lichenologiczno-kulturowa. Na cmentarzysku odkryto wiele zaskakujących odkryć  jak  groby m.in.  skrzynkowe z epoki  brązu i okresów późniejszych .

Wśród przebadanych kurhanów zwraca uwagę największy (26 m średnicy). Kurhan ten został otoczony kręgiem kamiennym typu skandynawskiego, a na jego szczycie ustanowiono monumentalną  stelę. Ustanowienie co najmniej jednej steli w centrum kręgu oznaczało miejsce dla naczelnika plemienia lub czarownika .  Być może pochówek tego drugiego odkryli archeolodzy, kiedy w trakcie badań w Leśnie natrafili na nietypowe i rzadko spotykane na Pomorzu wyposażenie grobu, składające się z bogato dekorowanego pasa, rogów do picia, uchodzących za naczynia o charakterze obrzędowym, żelaznego sztyletu w pochwie, osełki, kamienia do krzesania ognia i maleńkiej esowatej klamerki .

W kurhanie odkryto trzy pochówki-popielnicowy i dwa szkieletowe. Najwcześniej popielnicowy pierwotnie znajdował się w centrum kurhanu , jednak w czasie wykopywania grobu został wykopany i ulokowany w nasypie kurhanu obok steli. Groby szkieletowe były bez wyposażenia, a kości szkieletów uległy całkowitemu rozkład . Kurhany to nie jedyne budowle na cmentarzysku w Leśnie. Zobaczyć tam można również rekonstrukcje grobów skrzynkowych. W niewielkich kamiennych komorach umieszczono gliniane popielnice twarzowe z prochami zmarłych ludności kultury pomorskiej .
W czasie badań archeologicznych odkryto odkryto 57 grobów ludności kultury wielbarskiej m.in. 13 kurhanów , 20 grobów skrzynkowych i 15 wieńców kamiennych związanych z osadnictwem gotyckim.    

       Kolebką Gotów była południowa Skandynawia, którą opuścili w I w. n.e., rozpoczynając wielką wędrówkę ku południowej Europie. Jej trasa wiodła od wybrzeży Bałtyku do Morza Czarnego, a następnie przez Italię aż na Półwysep Iberyjski. Prawdopodobnie jedno z wędrujących plemion gockich osiedliło się w Leśnie. Osadnicy ci przynieśli ze sobą odmienne zwyczaje, obrzędy i wierzenia, których widocznym do dzisiaj w terenie śladem pozostało cmentarzysko kurhanowe oraz kręgi i wieńce kamienne. W kręgach kamiennych mogły być składane w czasie tingów" ofiary, zarówno ze zwierząt, jak i z ludzi. O składaniu ofiar tak pisał w VI wieku n.e., podkreślający swe gockie pochodzenie, kronikarz Jordanes: O łaski Marsa zaś Gotowie zawsze zabiegali, uciekając się do straszliwych obrzędów. Składali mu bowiem w ofierze jeńców, w przeświadczeniu, że naczelnika wojen wypada pozyskiwać przelaną krwią ludzką". Dyskusyjne są próby interpretacji kręgów jako obserwatoriów astronomicznych, mających wyznaczać położenie słońca w dniach letniego i zimowego przesilenia.

           

Zabytki kultury materialnej.

·         Kościół w Leśnie:

Zabytkiem architektury drewnianej Leśna jest modrzewiowy kościół katolicki pw. Podwyższenia Krzyża św. z 1650, ufundowany przez królową Marię Ludwikę. Jest to budowla o konstrukcji zrębowej z wieżą konstrukcji słupowo-ramowej na podmurówce z kamieni. Dach i wieża kościoła pokryta jest gontem świerkowym. Wnętrze zawiera strop płaski, chór wsparty jest na dwóch słupach.

·         Kościół w Brusach:

Rzymskokatolicki kościół parafialny w mieście Brusy, w województwie pomorskim. Mieści się przy ulicy Kościelnej. Monumentalna budowla została wybudowana w latach 1876-1879. Budowę rozpoczął ówczesny Proboszcz Ksiądz Augustyn Wika-Czarnowski. Kościół został zaprojektowany przez Adolfa Dankerta z Brandenburga jako budowla neoromańska i posiada trzy nawy. Świątynia charakteryzuje się dwiema zblokowanymi strzelistymi wieżami. Posiada duże wymiary – 60,9 m długości, 26 m szerokości i 12 m wysokości. W nawie południowej umieszczony jest ciekawy ołtarz „bracki” z XVII wieku, wykonany w stylu barokowym, pochodzi on z poprzedniej drewnianej świątyni. Na chórze o dwóch kondygnacjach umieszczone są organy firmy Zauera z Frankfurtu nad Odrą, zamontowane w 1880 roku. Ołtarz główny, wykonany przez Juliusza Zindlera z Chojnic, kupiony w 1883 roku został zniszczony podczas działań wojennych w 1945 roku. Obecny ołtarz główny został wykonany w 1950 roku według projektu artysty malarza Władysława Drapiewskiego z Pelplina, który również namalował obraz Chrystusa Króla. W nawie północnej umieszczony jest krucyfiks z XVIII wieku, pochodzący z poprzedniej budowli. Chrzcielnica, ambona, droga krzyżowa i dwa konfesjonały, które są arcydziełami sztuki snycerskiej „szkoły monachijskiej” zostały wykonane w drugiej połowie XIX wieku. W 1990 roku kościół został wzbogacony o trzy nowe ołtarze: Matki Bożej Częstochowskiej, Miłosierdzia Bożego i Świętego Huberta. Od 1999 roku bryła zewnętrzna świątyni jest iluminowana.

·         Kościół w Kosobudach

Parafia pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kosobudach jest zarówno małą, jak i młodą wspólnotą. Choć kościół wybudowany został w 1871 roku, to samodzielna parafia ustanowiona został dopiero w 1975 roku. Do tego czasu, od zakończenia działań II wojny światowej, świątynia w Kosobudach stanowiła filię parafii w Brusach. Wówczas msze odbywały się niezwykle rzadko, a kościół służył raczej jako salka parafialna niż świątynia.  W kościele znajdują się zabytkowe organy kościelne.        

 b)budownictwo mieszkalne

·         Wiatrak z Brus – Holender

 Jest to wiatrak typu holenderskiego, wybudowany w 1876 roku na zlecenie gospodarza z Brus. Jest budowlą na planie ośmioboku, konstrukcji szkieletowej, odeskowaną w kształcie ostrosłupa ściętego. Obrotowy dach z silnikiem wiatrowym ustawiony jest pod wiatr. Wnętrze przedzielone jest stropami na trzy kondygnacje. Przy sprzyjających warunkach atmosferycznych, stałym i silnym wietrze, mielono w wiatraku ok.1 tony zboża w ciągu doby.

·         Chata w Czernicy

·         Stara Szkoła ( pruski mur)

    Dwory szlacheckie:

·         Wielkie Chełmy

Rodzina Sikorskich  najpierw  zamieszkiwała ten dwór drewniany – pozostałość po rodzinie Lewald - Jezierskich. Dwór  murowany w Wielkich Chełmach powstał w latach 1852-1853

i został zbudowany przez Sikorskich w miejsce poprzedniego dworu drewnianego rodziny Jezierskich z końca XVIII wieku. Nowy dwór był  parterowym budynkiem  o 4 wieżyczkach w rogach.

 Do współczesnych rozmiarów rozbudowano go w latach 1908-1909. Dwór był otoczony pięknym parkiem, którego fragmenty zachowały się do dziś - obecnie około 20 drzew to pomniki przyrody.

Późniejsze zmiany w pałacu dotyczyły przebudowy wnętrz. Reprezentuje styl neogotycki.

Po pożarze w 1932 roku został przebudowany w 1937 roku. W latach 1940-1945 został po raz drugi przebudowany. Był masywny, murowany z cegły okalał go park i sadzawka. Tak jest do dziś z niewielkimi zmianami. Reprezentuje styl neogotycki. Pałac w posiadaniu rodziny Sikorskich pozostawał od 1847 roku od 1947 roku. Po II wojnie światowej był dostosowany  do potrzeb mieszkaniowych, a potem dostosowano budynek do potrzeb szkoły.

·         Leśno:

W jej ręku dobra te pozostały ponad 100 lat. Wskutek zarazy i wojen szwedzkich, kiedy to zaginęły dokumenty własnościowe Leśno odebrano dziedziczce Kalinów, Annie i włączono do królewszczyzn klucza kosobudzkiego. Mąż Anny, Adam Szymnosz Leszczyński zabiegał o przywrócenie dóbr leśnieńskich rodzinie. W 1660 roku uzyskał od królowej Marii Ludwiki Gonzaga przywrócenie przywileju krzyżackiego. W 1678 roku sprzedał dobra Leśna Mikołajowi Lewalt Jezierskiemu. Ród Jezierskich wywodzi się z zamożnej szlachty pomorskiej osiadłej w tych okolicach już od XV wieku. W XVI wieku byli zarządcami klucza kosobudzkiego. 

    Dworce kolejowe

·         Męcikał

Tak wyglądała stacja kolejowa w Męcikale jeszcze w roku 1998. W tej chwili niema już, ani śladu, po tym budynku A parę lat temu, jak był zawiadowcą pan Czesław Szarmach, a kasjerem Szczepan Kroplewski była przykładem porządku. Przez ponad sto lat służyła społeczności męcikalskiej. Do tego rumowiska doprowadziła poczerwcowa polska gospodarka kapitalistyczna. Została rozebrana w roku 2001, dniu 12 kwietnia 2004 przejechał ostatni   pociąg osobowy, koło tego cmentarzyska.

A tak w pełnej świetności w latach 2004.

·         Brusy

·         Lubnia

 Szkoła

·         Przymuszewo

·         Męcikał

·         Lubnia

·         Gliśno

·         Huta

·         Czarniż

·         Małe Chełmy

·         Czyczkowy

·         Brusy

    

g    Leśniczówki

·         Giełdon

·         Laska

)    Zabytkowe domy

·         Dom przy ulicy Targowej

·         Dom przy dworcu